ΟΣΑ ΜΑΣ ΔΙΔΑΣΚΕΙ ΕΝΑ ΘΕΜΕΛΙΟ

ΠΡΟΟΙΜΙΟ

Αδελφοί μου της Ανατολής και των Στηλών.

Προσήλθαμε όλοι εδώ οικεία και ελευθέρα βουλήσει, για να οικοδομήσουμε τον Ναό της Αρετής. Στο εργαστήριο μας βρήκαμε τα απαραίτητα εργαλεία για την εκτέλεση αυτής της Εργασίας και σπουδάζουμε την Τέχνη που θα μας καταστήσει ικανούς να την φέρουμε σε πέρας. Όμως καθώς δεν είμαστε χειρώνακτες οικοδόμοι αλλά μάλλον θεωρητικοί ή αποδεκτοί (αποδεδεγμένοι) Τέκτονες, χρησιμοποιούμε συμβολικά τα εργαλεία και τις πρακτικές των Μαστόρων για να βγάλουμε από αυτά χρήσιμα ηθικά διδάγματα. Επίσης, όπως κάθε έργο έτσι και η ανοικοδόμηση του Ναού της Αρετής ξεκινάει από την κατασκευή των θεμελίων του. Η εργασία αυτή θα αποτελέσει και την αφετηρία της σημερινής μας αναζήτησης.

Τεχνική θεώρηση των Θεμελιώσεων

Με τον όρο «θεμελίωση» εννοούμε το τμήμα της κατασκευής που μεταφέρει τα φορτία της ανωδομής στο έδαφος. Ο όρος περιλαμβάνει τόσο τα θεμέλια όσο και το έδαφος πάνω στο οποίο εδράζονται.

Η επιλογή του τύπου της θεμελίωσης, των διαστάσεων αυτής και των τεχνικών χαρακτηριστικών της είναι αντικείμενο πολιτικού μηχανικού  με τεράστιο εύρος και βάθος. Πέντε στοιχειώδεις και ευκολονόητες αρχές του σχεδιασμού της, θα αναφερθούν στο παρόν Τεκτονικό Τεμάχιο και θα αποτελέσουν τη βάση της αναζήτησής μας.

Το 1^ο χαρακτηριστικό σχεδιασμού του θεμελίου είναι το εύρος του καθώς από αυτό εξαρτάται άμεσα η διανομή του φορτίου  στο  έδαφος. Μεγαλύτερο εύρος σημαίνει μεγαλύτερη διασπορά του φορτίου άρα χαμηλότερη φόρτιση του εδάφους με συνέπεια τον περιορισμό της πιθανότητας αστοχίας ή διαφορικών καθιζήσεων.

 

Διαστάσεις πεδίλου:

B=Πλάτος L=Μήκος t= Πάχος.

Ο ρόλος των διαστάσεων έδρασης: Μεγαλύτερη ευρύτητα θεμελίου (μεγάλα B,L) εξασφαλίζει μικρότερη φόρτιση του εδάφους λόγω μεγαλύτερης διασποράς του φορτίου.

Το   2^ο  χαρακτηριστικό  είναι   το   πάχος   του   (ύψος),  καθώς   από   αυτό εξαρτάται  άμεσα  η   ακαμψία  του  θεμελίου   καθαυτού  και   ως   εκ  τούτου  η ομοιόμορφη   κατανομή   του    φορτίου   που    φέρει.   Ο    σχεδιασμός   γίνεται λαμβάνοντας  υπόψη  τα  χαρακτηριστικά  του  θεμελίου,  ώστε   να  μπορεί  να αναλάβει με ασφάλεια τα φορτία της ανωδομής και να τα μεταφέρει στο  έδαφος.

Ο ρόλος του πάχους: Μεγαλύτερο πάχος εξασφαλίζει μεγαλύτερη ακαμψία και συνεπώς    εξασφαλίζεται    η   ομοιόμορφη διασπορά του φορτίου.

 

Το 3^ο χαρακτηριστικό είναι η ποιότητα των υλικών κατασκευής του στοιχείου θεμελίωσης (συνήθως οπλισμένο σκυρόδεμα) καθώς από την αντοχή τους εξαρτάται τόσο η αντοχή του ίδιου του θεμελίου, όσο και η  επιτελεστικότητα του συνόλου αυτής.

Το 4^ο χαρακτηριστικό είναι η συνεργασία μεταξύ των πεδίλων καθώς η θεμελίωση είναι το σύνολο αυτών και η επιτελεστικότητά της είναι συνάρτηση της σωστής συνεργασίας τους.

Η συλλογική λειτουργία των πεδίλων, των συνδετηρίων δοκών και του εδάφους έδρασης εξασφαλίζει την επιτελεστικότητα της θεμελίωσης

 Το 5^ο χαρακτηριστικό έχει να κάνει με το έδαφος και συγκεκριμένα με την αλληλεπίδραση των πεδίλων με αυτό. Εφόσον εδράζονται πάνω του και του μεταφέρουν τα φορτία της ανοδομής, «συνεργάζονται» μαζί του που σημαίνει ότι «ακολουθούν» τις παραμορφώσεις του και λειτουργούν ως ένα. Για κάθε διαφορετικό τύπο εδάφους απαιτείται διαφορετικός τύπος θεμελίωσης. Σε κάποιες δε περιπτώσεις, το έδαφος δεν είναι κατάλληλο για να θεμελιωθεί επάνω του κάποιο έργο και συνεπώς έχει ανάγκη βελτίωσης και θεραπείας των προβλημάτων του.

Ηθικά Διδάγματα

Ήδη από τα ως άνω αναγραφόμενα, μπορεί κανείς να δει ότι:

1.  Tο εύρος ενός στοιχείου θεμελίωσης μας διδάσκει την αξία της ευρύτητας του πνεύματος. Πόσο πιο εύκολα αντιμετωπίζει κάποιος τις δυσκολίες της καθημερινότητας όταν διαθέτει ευρύ και ανεκτικό πνεύμα και με πόσο κόπο και βάσανο κάποιος ο οποίος είναι στενοκέφαλος. Τα μεγαλύτερα δεινά στην Ανθρωπότητα προήλθαν από ανθρώπους στενοκέφαλους οι οποίοι ερμήνευσαν διάφορες ευγενείς ίσως παραδόσεις με το δικό τους λαθεμένο τρόπο, δημιούργησαν τους διάφορους μεσαίωνες και έφεραν το σκοταδισμό. Με όπλα το Δόγμα και την Αυθεντία έσπειραν και καλλιέργησαν στον κόσμο τον φόβο, εκμεταλλευόμενοι την αμορφωσιά αλλά και τη στενοκεφαλιά που χαρακτήριζε την πλειοψηφία των λαϊκών μαζών. Οι ελάχιστες (την εποχή εκείνη) φωτεινές εξαιρέσεις στιγματίστηκαν, διώχθηκαν, βασανίστηκαν και εκτελέστηκαν. Ο φόβος είχε αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματικός και το σκοτάδι είχε καλύψει τον κόσμο.

2.            Το πάχος της θεμελίωσης μας διδάσκει τη αξία του γνωσιολογικού υπόβαθρου που χαρακτηρίζει μια προσωπικότητα. Όσο μεγάλη ευρύτητα πνεύματος και να υπάρχει, εάν αυτή δεν υποστηριχθεί από σημαντικές  γνώσεις, κινδυνεύει να καταστραφεί όπως ακριβώς ένας λεπτός  και εύθραυστος δίσκος. Στην εποχή που ζούμε η πρόοδος συντελείται με όλο και αυξανόμενο ρυθμό και έρχονται καθημερινά νέα επιτεύγματα. Υπάρχουν όμως και σύγχρονα και εξαιρετικά αποτελεσματικά μέσα αναζήτησης και η πρόσβαση στη γνώση είναι πιο εύκολη από ποτέ. Όποιος επιθυμεί έχει πλέον κάθε δυνατότητα να παρακολουθεί τις εξελίξεις και να πλουτίζει το γνωσιολογικό του υποβαθρο.

3.       Η ποιότητα και η αντοχή των υλικών κατασκευής του θεμελίου μας διδάσκουν την αξία της ηθικής του ατόμου. Όπως ακριβώς η χρήση υλικών κακής ποιότητας και χαμηλή αντοχής οδηγεί στη χαμηλή ποιότητα και επιτελεστικότητα της θεμελίωσης, έτσι και το ηθικό έλλειμμα αποτελεί τον παράγοντα εκείνο που καταστρέφει την προσωπικότητα και οδηγεί τόσο την ευρύτητα  του πνεύματος όσο και το γνωσιολογικό υπόβαθρο στην ατραπό  της λαθεμένης  και επιζήμιας χρήσης. Λένε ότι το μαχαίρι στα χέρια του γιατρού σώζει ζωές ενώ στα χέρια του φονιά παίρνει ζωές. Κάτι ανάλογο συμβαίνει κι εδώ. Όταν υπάρχει το πρέπον ηθικό ανάστημα το μυαλό και η γνώση φέρνουν πρόοδο, όταν δεν υπάρχει φέρνουν κακό και δυστυχία.

 4. Η συλλογική δράση των πεδίλων της θεμελίωσης μας διδάσκει την αγία της συνεργατικότητας: Μάγοι - παντογνώστες δεν υπάρχουν και δεν υπήρξαν ποτέ. Ιδίως στη σύγχρονη εποχή με την τεράστια τεχνολογική και επιστημονική πρόοδο η συλλογική εργασία με την αξιοποίηση πολλών διαφορετικών δεξιοτήτων είναι πιό απαραίτητη από ποτέ. Ακόμα και στον ίδιο τομέα υπάρχουν πλέον πολλές ειδικεύσεις που η κάθε μια έχει το δικό της ρόλο αλλά που η ένωση τους είναι που φέρνει το αποτέλεσμα.

5.     Η αλληλεπίδραση των θεμελίων με το έδαφος μας διδάσκει την αξία της αλληλεπίδρασης με την κοινωνία: Το κάθε κοινωνικό σύνολο έχει τις δικές του ανάγκες και ιδιαιτερότητες.  Ένας γιατρός ή ένας   δάσκαλος θα φανεί  πολύ περισσότερο χρήσιμος σε μια περιοχή που  μαστίζεται από τη  φτώχια από  έναν αστροφυσικό ή ένα νομικό. Επίσης, οι διάφορες κοινωνικές ομάδες δεν είναι τέλειες. Ενίοτε αυτές χρειάζονται βελτίωση των χαρακτηριστικών τους, είτε με θεραπεία των ελαττωμάτων, είτε με απομάκρυνση των ακατάλληλων τμημάτων, είτε με την καλώς εννοούμενη υιοθέτηση των χρήσιμων χαρακτηριστικών άλλων ομάδων.

Τεκτονική θεώρηση

1.         Η ευρύτητα του πνεύματος. Για να γίνει κάποιος δεκτός στις τάξεις της Ελευθεροτεκτονικής πρέπει να είναι Ελεύθερος και Χρηστοήθης. Πνευματική Ελευθερία χωρίς ευρύ πνεύμα δε νοείται. Ήδη η βασική Τεκτονική Αρετή της «ανοχής» προϋποθέτει το ευρύ πνεύμα. Και ο διαφωτισμός που έφερε το Φως και έδιωξε το Σκότος του μεσαίωνα και απελευθέρωσε την κοινωνία από τον φόβο, βασίστηκε στην ευρύτητα του πνεύματος των φωτισμένων προσωπικοτήτων της εποχής. Η Τέχνη την προϋποθέτει και οι Τέκτονες τη σπουδάζουν, τη μαθαίνουν και τη διατηρούν σε όλο το βίο τους. «Ὁ Τεκτονισμός εἶναι θεσμός προοδευτικός καί οὐδέν θέτει ὅριον ἐν τῇ ἀναζητήσει τῆς Ἀληθείας», το λέει ξεκάθαρα το Τυπικό. Και οι κάθε λογής πνευματικές παρωπίδες είναι ο χειρότερος και ο πλέον καταστροφικός περιορισμός σε κάθε είδους αναζήτηση.

2.      Το γνωσιολογικό υπόβαθρο. Προσερχόμαστε εδώ κατ’ αρχάς για να μάθουμε Γραφή και Ανάγνωση και για να σπουδάσουμε την Τέχνη της Ελευθεροτεκτονικής. Αρχικά μαθαίνουμε να συλλαβίζουμε και κατόπιν να ομιλούμε και να (συγ)γράφουμε. Ή -όπως αναφέρει το Τυπικό- «προσερχόμεθα εδώ ίνα αναζητήσωμεν το Φως». Η Γνώση είναι Φως. Και πόσες φορές αλήθεια έχουμε την ευκαιρία να βρεθούμε σε μια τόσο ετερόκλητη παρέα όπου κάθονται στο ίδιο τραπέζι και συζητούν σε πνεύμα ανοχής και αδελφικότητας, πρόσωπα από τόσο διαφορετικούς προσωπικούς και επαγγελματικούς χώρους… Που αλλού μπορεί να λαμβάνει χώρα μια τόσο ευρεία ανταλλαγή απόψεων και ένα τόσο γενναιόδωρο μοίρασμα γνώσεων και εμπειριών,  ώστε  οι  Τέκτονες  να  βελτιώνουν  διαρκώς  το  γνωσιολογικό    τους υπόβαθρο? Φρονώ ότι μόνο μέσα στις Στοές υπάρχει η αρχή να σέβονται όλοι τις επιλογές κάθε μέλους, θρησκευτικές, πολιτικές, φιλοσοφικές, επιστημονικές κ.λπ. και να του αναγνωρίζουν κάθε δικαίωμα στην αναζήτηση σε οποιονδήποτε τομέα ικανοποιεί την προσωπική του φιλομάθεια. Κυρίως δε να τον παρακολουθούν με προσοχή, να καταθέτουν χωρίς φόβο τυχόν διαφορετικές δικές τους απόψεις, να τεκμηριώνουν και (γιατί όχι?) να αναθεωρούν εφόσον χρειάζεται.

3.         Η ηθική… Είναι βασική προϋπόθεση για να μπορέσει κάποιος να βρει καταφύγιο εντός των Τεκτονικών Στοών. Η πρώτη όλων. Και από μόνος του ο όρος αυτός μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο αναζήτησης και συζήτησης για μια ολόκληρη ζωή. Το βέβαιο είναι ότι άτομα ανήθικα δεν έχουν θέση στο χώρο μας και όσοι συνειδητά βρίσκονται εδώ έχουν σκοπό να μεγαλώσουν το ηθικό τους ανάστημα.

4.         Η συνεργασία: Στις εργασίες όλων των βαθμών, ο Σεβάσμιος καλεί τους Επόπτες και τους Αδ ⸫ της Ανατολής και των Στηλών να ενωθούν μεταξύ τους και με αυτόν και όλοι μαζί να ανοίξουν τις εργασίες της Στοάς. Ο καθένας έχει το ρόλο του, τον δικό του λίθο που προσθέτει και έτσι ανοικοδομείται ο Ναός της Αρετής, καθοδηγημένος με Σοφία, στερεωμένος με Ισχύ και διακοσμημένος με Κάλλος.

5.         Η αλληλεπίδραση: Αδελφοί μου, η Τέχνη μας έχει σκοπό τη βελτίωση της κοινωνίας και προς τούτο Εργάζεται και Οικοδομεί αδιάκοπα. Ανευρίσκουμε τις ακτίνες του Φωτός πράττοντας το ιερό αυτό καθήκον. Όπως λέει αυτολεξί το Τυπικό των Εργασιών σε βαθμό Μαθητού, «… και ιδίως εναρμονίζοντες τους εαυτούς μας προς τον Παγκόσμιον Ρυθμόν». Ή με άλλα λόγια, αφουγκραζόμενοι το σφυγμό της κοινωνίας διαπιστώνουμε τις ανάγκες της και προσφέρουμε τον εαυτό μας για την κάλυψη τους. Πως επιτυγχάνεται αυτό Αδελφοί μου? Είναι φιλανθρωπία ή είναι αγαθοεργία? Γνώμη μας – ταπεινή και όλως υποκειμενική: Είναι «εὐποιΐα», ο πλέον ακριβής και εύστοχος όρος. Λέξη σύνθετη από το «εὐ» και το «ποιεῖν» ήτοι το πράττειν το καλό. Πολλοί ισχυρίζονται ότι το κάνουν, όμως η Ελευθεροτεκτονική μεθοδολογία έχει ένα χαρακτηριστικό που την καθιστά μοναδική: Ο Ελευθεροτέκτονας Οικοδομεί ο ίδιος ενούμενος μετά των Αδελφών του και όλοι μαζί Εργάζονται. Δεν έχει ανάγκη καταφυγής στην επίκληση ανώτερων δυνάμεων και δεν περιμένει καμία μεταφυσική αρωγή. Όλα τα απαραίτητα εργαλεία για την προσπάθεια του τα παρέχει η Εταιρία και μαζί μ' αυτά τη γνώση και την πείρα των παλιότερων, των καταξιωμένων Μαστόρων. Στον ίδιο επαφύεται η καλή χρήση τους βασισμένη στον Ορθό Λόγο και τους κανόνες της Τέχνης και της Επιστήμης. Και το Έργο πάντα ανταμοίβεται και μάλιστα πλουσιοπάροχα με την υπέρτατη αμοιβή. Ποιά είναι αυτή? Είναι η απελευθέρωση από τη μάστιγα του φόβου, η απελευθέρωση από τα δεινά, η απελευθέρωση από την οπισθοδρόμηση. Και όχι μόνο η δική μας απελευθέρωση αλλά και των διπλανών μας.

Το είπε όμορφα και γλαφυρά ο Κώστας Βάναλης:

«Κι άμα θα σπάσουν οι αλυσίδες τ’ αδερφού, η λευτεριά η δικιά του θα ’ναι λευτεριά σου, κι ανάγκη πια δε θα ’χεις κανενός Θεού».

Και πόσο δίκιο είχε...

Είπον.