ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΕΚΤΟΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΣΩΤΕΡΙΣΜΟΣ

ΧΑΡΑΞΙΣ ΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ ΤΕΜΑΧΙΟΥ

(Ομιλία στη μητρική μου Στοά)

1

Ο ορισμός του Ελευθεροτεκτονισμού σύμφωνα με την

United Grand Lodge of England.

Ο Ελευθεροτεκτονισμός είναι μία από τις παλαιότερες και μεγαλύτερες μη-θρησκευτικές/πολιτικές αδελφότητα και αγαθοεργός οργάνωση του κόσμου. Διδάσκει την αυτογνωσία μέσα από τη συμμετοχή στη διεξαγωγή τελετών. Τα μέλη του προσδοκάται να είναι υψηλής ηθικής στάθμης και ενθαρρύνονται να μιλούν ανοιχτά για τον Ελευθεροτεκτονισμό. Οι πληροφορίες που ακολουθούν αποσκοπούν στο να εξηγήσουν τον Τεκτονισμό, όπως ασκείται υπό την Ηνωμένη Μεγάλη Στοά της Αγγλίας, η οποία διαχειρίζεται Στοές των Ελευθεροτεκτόνων στην Αγγλία και την Ουαλία και σε πολλά μέρη του εξωτερικού.

Ο Ελευθεροτεκτονισμός είναι μια κοινωνία των σχετικών με τις ηθικές και πνευματικές αξίες των ανδρών. Τα μέλη του διδάσκονται τις αρχές του (αυτογνωσία και ηθική διδασκαλία) μέσα από μια σειρά τελετουργικών δρώμενων, μέσα από τη διεξαγωγή αλληγορικών παραστάσεων για δύο (σ.τ.μ. πρωταγωνιστών) οι οποίες γίνονται αντιληπτές από την καρδιά και λαμβάνουν χώρα εντός της Στοάς - που ακολουθούν αρχαίες φόρμες και χρησιμοποιούν αλληγορικά τις τεχνικές και τα εργαλεία των λιθοξόων ως οδηγούς.

Ο Ελευθεροτεκτονισμός ενσταλάζει στα μέλη του μια ηθική και δεοντολογική προσέγγιση της ζωής: οι αξίες του του βασίζονται στην ακεραιότητα, την ευγένεια, την ειλικρίνεια και τη δικαιοσύνη. Τα μέλη καλούνται να θεωρήσουν τις ανάγκες  της οικογένειας ως πρωταρχικής σημασίας, αλλά -το σημαντικότερο- ο Ελευθεροτεκτονισμός διδάσκει επίσης το ενδιαφέρον για τους ανθρώπους, τη φροντίδα για τους λιγότερο τυχερούς και τη βοήθεια σε όσους έχουν ανάγκη.

2

Ο ορισμός του Ελευθεροτεκτονισμού σύμφωνα με τους

Indiana Freemasons

Ο Ελευθεροτεκτονισμός είναι η παλαιότερη και μεγαλύτερη αδελφότητα του κόσμου. Συντίθεται από ενήλικες άνδρες εγνωσμένου ήθους από κάθε χώρα, θρησκεία, φυλή, ηλικία, εισοδηματική και μορφωτική στάθμη, και ιδεολογία, που πιστεύουν σε ένα Υπέρτατο Ον. Το γνωσιολογικό του υπόβαθρο και το σύστημα της ηθικής του στηρίζονται στην πεποίθηση ότι κάθε άνθρωπος έχει την ευθύνη της αυτοβελτίωσης διατηρώντας παράλληλα την αφοσίωση του στην οικογένεια, την πίστη, τη χώρα του, και την Αδελφότητα.

Ο Ελευθεροτεκτονισμός (συχνά αναφερόμενος και ως «Μασονία") ενισχύει και ενδυναμώνει τον χαρακτήρα του κάθε ανθρώπου με την παροχή ευκαιριών για επικοινωνία και συντροφικότητα,  αγαθοεργία, εκπαίδευση, ηγεσία βασιζόμενος στις τρεις αρχαίες Τεκτονικές αρχές: Αδελφική αγάπη, Αρωγή και Αλήθεια.

3

Μια άλλη θεώρηση του Ελευθεροτεκτονισμού.

Δεν υπάρχει κανένας «επίσημος» ορισμός του Τεκτονισμού, και πολλοί συγγραφείς Τεκτονικών κειμένων έχουν δώσει διαφορετικούς ορισμούς. Ομοίως, δεν υπάρχει ένας ενιαίος «ηγέτης» του Ελευθεροτεκτονισμού, τώρα ή στο παρελθόν. Κάθε κράτος έχει τις δικές του Μεγάλες Στοές, και κάθε Μεγάλη Στοά, με επικεφαλής έναν Μέγα Διδάσκαλο, είναι κυρίαρχη στην αρμοδιότητά της.

Οι περισσότεροι θα συμφωνούσαν ότι ο Τεκτονισμός είναι ένας οργανισμός του οποίου τα μέλη ασχολούνται με τις ηθικές και πνευματικές αξίες, και την αυτοβελτίωση, όπως επίσης και με την παροχή βοήθειας στην κοινωνία με φιλανθρωπικές ενέργειες. Οι Τέκτονες ορκίζονται να είναι αρωγοί προς τους αδελφούς τους στον Τεκτονισμό και τις οικογένειές τους, καθώς και με όλους τους συνανθρώπους. Αποτελεί πεποίθηση τους ότι όλοι οι άνθρωποι είναι μέρος της ίδιας αδελφότητας κάτω από την πατρότητα του Θεού.

Ορισμένοι από τους πιο συχνά χρησιμοποιούμενους ορισμούς είναι ότι, «ο Ελευθεροτεκτονισμός είναι μια οργάνωση που παίρνει τους καλούς άνδρες και τους κάνει καλύτερους", ή ότι είναι «ένα σύστημα ηθικής, καλυπτόμενο δι’ αλληγοριών , και αποκαλυπτόμενο διά συμβόλων." Κύριες αρχές του είναι η αδελφική αγάπη, η αγαθοεργία και η αλήθεια. Στόχος του είναι η καθιέρωση της ισότητας μεταξύ των ανθρώπων, η καθιέρωση της πρακτικής να συμπεριφερόμαστε προς τους άλλους όπως θα θέλαμε αυτοί να συμπεριφέρονται σ’ εμάς και η αέναη πνευματική πρόοδος της ανθρωπότητας..

Τεκτονισμός επίσης μερικές φορές ονομάζεται «η μεγάλη προσπάθεια για το φως και τη γνώση" που ασχολείται με τις «ηθικές και πνευματικές αξίες της ζωής». Για την επίτευξη αυτών των στόχων, "η ελευθερία της σκέψης, του λόγου, και η δράση ανήκει σε κάθε άνθρωπο."

4

Ο Ελευθεροτεκτονισμός κατά την ΕΜΣΤΕ

Η Ελευθεροτεκτονική είναι μία «τέχνη», η οποία μέσα από μία σειρά ψυχοδραματικών αναπαραστάσεων, που ακολουθούν παλαιούς και δοκιμασμένους τύπους και χρησιμοποιούν τις συνήθειες και τα εργαλεία των αρχαίων οικοδόμων ως αλληγορικούς οδηγούς, διδάσκει ηθικές και πνευματικές αξίες.

Η παγκόσμια αδελφότητα ανδρών, που ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για τις αξίες αυτές, ανήκουν στην Συντεχνία, δηλαδή μια οργάνωση με συγκεκριμένη δομή και κανόνες. Αυτή η συγκεκριμένη δομή και οι συγκεκριμένοι κανόνες είναι ίδιοι για όλους τους κανονικούς τέκτονες του κόσμου. Οι κανόνες αυτοί υπάρχουν, τουλάχιστον από τον 14ο αιώνα (χειρόγραφα Regius και Cooke), και ευρίσκονται σε διάφορα χειρόγραφα ή έντυπα, που συνοπτικά αποκαλούνται Αρχαία Καθήκοντα και που μετεξελίχθησαν στα Οριοθέσια. Τα Οριοθέσια περιλαμβάνουν αρχές κοινά αποδεκτές και αμετάβλητες στο χρόνο. Με βάση αυτά και την τεκτονική παράδοση δημιουργήθηκαν τα Συντάγματα και οι κανόνες που διέπουν την λειτουργία της Συντεχνίας.

5

Ο Ελευθεροτεκτονισμός κατά την ΜΣΤΕ

  Ο Ελευθεροτεκτονισμός (Τεκτονισμός) είναι μια απ’ τις αρχαιότερες, μη θρησκευτικές, Αδελφότητες. Αυτή η περιγραφή, σκοπό έχει να εξηγήσει τον Τεκτονισμό, όπως ασκείται απ” τη Μεγάλη Στοά της Ελλάδος, η οποία διοικεί Στοές Τεκτόνων στην Ελλάδα και στην Κύπρο και να απαντήσει σε ορισμένες παρανοήσεις.

  Ο Τεκτονισμός ως φιλοσοφικός, προοδευτικός και φιλανθρωπικός, αποσκοπεί την ηθική και πνευματική βελτίωση των μελών του με την αυτογνωσία, την έρευνα της αλήθειας, την αλληλεγγύη και την εφαρμογή ηθικών αρχών. Τα μέλη του διδάσκονται αυτές τις αρχές, με μια σειρά από εργασίες, οι οποίες ακολουθούν αρχαίους τύπους και χρησιμοποιούν έθιμα και σύμβολα των αρχαίων λιθοξόων, σαν αλληγορικούς οδηγούς.

6

Αρχές Ελευθεροτεκτονισμού κατά την ΜΣΑΑΣΤ

Ο Α&Α.Σ.Τ. δεν είναι προσδεδεμένος με συγκεκριμένες φιλοσοφικές, θρησκευτικές , κοινωνικές ή άλλου είδους θέσεις, απόψεις και σχολές. Διακηρύσσει και προάγει την ανεξάρτητη και απολύτως ελεύθερη σκέψη και επιτρέπει την ελεύθερη διατύπωση και υποστήριξη οποιασδήποτε άποψης μέσα στο ευρύτατο πλαίσιο της βασικής επιδίωξης του Τεκτ. που είναι η ανεύρεση της αλήθειας.

Οσοδήποτε ανέφικτος ή ουτοπιστικός και αν φαίνεται ο στόχος αυτός, ο Α&Α.Σ.Τ. πιστεύει πως η προσπάθεια για την προσέγγισή του, εξυψώνει και βελτιώνει τα μέλη του και μέσω αυτών το περιβάλλον τους και επαγωγικά την κοινωνία.

Ο Α&Α.Σ.Τ. πιστεύει στην ύπαρξη μίας θεμελιώδους Δημιουργού Αρχής, την οποία αποκαλεί «Μεγάλον Αρχιτέκτονα του Σύμπαντος» (ΜΑΤΣ). Την ερμηνεία της Αρχής αυτής εναποθέτει στην συνείδηση κάθε μέλους του.

Ο Α&Α.Σ.Τ. δεν δέχεται καμία άλλη a priori ή από καθέδρας αλήθεια και καμία προκατασκευασμένη ή τυποποιημένη λογική.

Το πρότυπο του Τέκτονα του Α&Α.Σ.Τ. είναι ένα άτομο ως κινούμενο ερωτηματικό. Ένας μαθητής δια βίου. Ένας ερευνητής της αληθείας χωρίς όρια. Ένας προσηνής και ευπρεπής αναζητητής, ένας καλοπροαίρετος ακροατής και ένας ειλικρινής συμπαραστάτης. Ένας δίκαιος συμπολίτης και έντιμος εργοδότης ή εργαζόμενος. Ένας κοινωνικός άνθρωπος, δίχως προλήψεις, φανατισμούς και εμμονές ή εμπάθειες, με ανοχή και αγάπη προς τον άνθρωπο και όλη τη φύση, με αφοσίωση στην οικογένειά του, με φιλοπατρία και ευσέβεια.

Ο Τεκτονισμός του Α&Α.Σ.Τ. δεν είναι θρησκεία. Οι θρησκείες έχουν έναν Ιδρυτή, ένα δόγμα, διατυπωμένες οντολογικές και θεολογικές διδασκαλίες που συνήθως αποδίδονται στον ιδρυτή ή τους μαθητές του, οι οποίες απαγορεύεται να μεταβληθούν ή αλλοιωθούν και είναι λατρευτικού χαρακτήρα. Τίποτα από αυτά δεν ισχύει για τον Τεκτονισμό του Α&Α.Σ.Τ.

Ο Α&Α.Σ.Τ. δεν έχει ιδρυτή, δεν έχει δόγμα, ενθαρρύνει την ελεύθερη και ανεξάρτητη σκέψη και προσαρμόζεται συνεχώς, εναρμονιζόμενος με τις εκάστοτε διαπιστωμένες και αποδεδειγμένες (άρα αναμφισβήτητες) θέσεις της Σκέψης και της Επιστήμης.

Ο Τεκτονισμός του Α&Α.Σ.Τ. είναι ανεξίθρησκος και ελευθερόφρων. Δέχεται ως μέλη του άτομα οποιασδήποτε προσωπικής, οικονομικής, επαγγελματικής, κοινωνικής, εθνικής κατάστασης και οποιασδήποτε θρησκείας ή φιλοσοφικού προσανατολισμού. Αποκλείει τους άεργους, τους οπαδούς κάθε είδους ολοκληρωτικών συστημάτων και τους θιασώτες φανατικών θρησκευτικών και ολοκληρωτικών απόψεων.

 7

Ο Ελευθεροτεκτονισμός κατά την ΑΑΑΤΜΜ

O  Α.·. Α.·. Α.·. Τ.·. Μ.·. Μ.·. (Αρχαίος και Αρχέγονος Ανατολικός Τύπος των Μισραΐμ και Μέμφις) είναι Διεθνές Τεκτονικό Τάγμα με απόλυτη προσήλωση στον Εσωτερισμό. Η μέθοδος που ακολουθεί, που είναι και η Παραδοσιακή λειτουργία του Τεκτονισμού, είναι ο ονομαζόμενος «δρόμος της καρδιάς».

Ο Τύπος των Μισραΐμ και Μέμφις είναι ίσως ο πρώτος ο οποίος παραδέχεται ανοικτά ότι είναι Ερμητικό Τάγμα με απόλυτη προσήλωση στον εσωτερισμό. Από την ιστοσελίδα του Τάγματος αλιεύσαμε το παρακάτω:

«O Αρχαίος και Αρχέγονος Ανατολικός Τύπος των Μισραΐμ και Μέμφις είναι αναμφισβήτητα το πλέον Ερμητικό Τεκτονικό Τάγμα στη διεθνή Τεκτονική σκηνή. 

Είναι το αποτέλεσμα της εσώτατης εκ νέου επεξεργασίας του Τύπου Μισραΐμ ή Αιγυπτιακού Τύπου, που εμφανίστηκε κανονικώς στη Βενετία το 1801, και του Τύπου Μέμφις ή Ανατολικού Τύπου, που εμφανίστηκε το 1839 στο Παρίσι, με βάση μια ονοματολογία που επεξεργάστηκε εκ νέου τους Βαθμούς του Μισραΐμ εισάγοντας σ’ αυτούς μυήσεις και Τυπικά του Ανατολικού Τύπου. O Tύπος του Μισραΐμ ήλθε στη Βενετία το 1801 με τις προσπάθειες του Filalete Abraham και αμέσως διαδόθηκε στην Ιταλία και τη Γαλλία.»

Εύλογα μας δημιουργείται η απορία του κατά πόσο μπορεί να θεωρηθεί «αρχαίος» και “αρχέγονος» ένας τύπος ο οποίος προήλθε από τη συνένωση του τύπου Μισραΐμ που εμφανίστηκε το 1801 και του τύπου Μέμφις που εμφανίστηκε το 1839. Είναι λογικότερο να υποθέσει κανείς ότι ο παραπάνω τύπος είναι ένα από τα μεταγενέστερα συστήματα τα οποία υιοθέτησαν ορισμένα σύμβολα, πρακτικές και στοιχεία οργάνωσης του Τεκτονισμού ώστε να διαμορφώσει τον χαρακτήρα του ο οποίος όμως τύπος είναι βασισμένος στον εσωτερισμό και τον ερμητισμό απεχθανόμενος παράλληλα το Δυτικό γίγνεσθαι.

8

Ο ΕΣΩΤΕΡΙΣΜΟΣ

Από τη θέση του γράφοντος θεωρώ αυτονόητη υποχρέωση μου να ομολογήσω ότι η προσωπική μου γνώση περί Εσωτερισμού είναι εντελώς πτωχή και σε καμία περίπτωση δε θα μπορούσα να μιλήσω γι αυτόν ως γνώστης. Η μόνη επιλογή που έχω είναι να πάρω το Γνώμονα και τον Διαβήτη, να μετρήσω και κατόπιν να χαράξω.

 Από τις πρώτες κιόλας απόπειρες μετρήματος διαπίστωσα ότι οι απόψεις περί Εσωτερισμού είναι πάμπολλες και με τεράστιο εύρος αξιοπιστίας. Προτίμησα λοιπόν την παραμονή στο ακαδημαϊκό αντικείμενο  όπως ερευνάται εδώ και κάποιες δεκαετίες από πανεπιστήμια με υψηλό κύρος. Σχεδόν όλοι καθηγητές που ασχολούνται καθιστούν σαφές το ότι δεν είναι στο αντικείμενο της έρευνας τους η μυητική εμπειρία και ότι οι ίδιοι δεν είναι υπέρ ή κατά οποιουδήποτε συστήματος. Κύριο αντικείμενο της έρευνας τους είναι να συγκεντρώσουν τα σχετικά κείμενα (τυπικά, ιστορίες κλπ), να βρουν την προέλευση τους βεβαιούμενοι ότι είναι πράγματι «αρχαία» και να οδηγηθούν έτσι στις πηγές. Με τον τρόπο αυτό χαρτογραφούν τη γένεση και την εξέλιξη των διαφόρων ιδεών και θεωριών.

Η Ιστορία του Δυτικού Εσωτερισμού, διδάχθηκε για πρώτη φορά επίσημα στο δεύτερο μισό του 20^ου αιώνα από τον μαθητή και συνεργάτη του Mircea Eliade, Antoine Faivre στην  École Pratique des Hautes Études (Σορβόννη) η οποία λειτουργούσε ως τμήμα της Ιστορίας των Θρησκειών. Ακολούθησαν τα Πανεπιστήμια του Άμστερνταμ και του Έξετερ και στη συνέχεια ορισμένα ακόμα σε Ευρώπη και Αμερική. Σύμφωνα λοιπόν με τον «Πατριάρχη» της ακαδημαϊκής έρευνας του Δυτικού Εσωτερισμού Faivre,  υπάρχουν έξι θεμελιώδη χαρακτηριστικά της εσωτερικής πνευματικότητας τα οποία ο ίδιος τα διαιρεί σε τέσσερα  «εγγενή» και δυο «μη εγγενή». Κάθε παραδοσιακό ρεύμα πρέπει απαραίτητα να περιλαμβάνει τα τέσσερα πρώτα και ίσως ένα ή και τα δύο από τα επόμενα.

Τα τέσσερα «εγγενή» χαρακτηριστικά είναι:

1. Correspondences, δηλαδή Αντιστοιχίες: Ολόκληρο το βασίλειο της φύσης συνδέεται με μια σειρά αντιστοιχιών ή αναλογιών. Ο σύνδεσμος φαίνεται συμβολικά μέσα από την αρχαία ιδέα του Μακρόκοσμου (σύμπαν) που αντανακλάται στο Μικρόκοσμο (ανθρώπινη ύπαρξη). Και ακόμα στο σύνδεσμο και στην αλληλεπίδραση που υπάρχει ανάμεσα στους επτά πλανήτες και τα επτά μέταλλα, τους πλανήτες και τα φυτά, τα φυτά και τα μέρη του ανθρώπινου σώματος.

2. Living Nature, δηλαδή Ζωντανή Φύση: Το σύμπαν ως μια σύνθετη, πλουραλιστική, ιεραρχική οντότητα που διατρέχεται από μια Ζωντανή Ενέργεια ή Θεία Ψυχή.

3. Imagination and Mediations, δηλαδή Φαντασία και Μεσολαβήσεις: Το όργανο της ψυχής, που μπορεί να δημιουργήσει μια σχέση (γνωστική και οραματισμού) με το Μεσόκοσμο (κόσμο ανεξάρτητο των ιεραρχιών και των πνευματικών μεσαζόντων που συνδέουν το Μακρόκοσμο με το Μικρόκοσμο). Η σχέση του εσωτεριστή είναι με μεσάζοντες (διαμεσολαβητές) παρά με τον Θεό. Μέσω της ενεργής φαντασίας γνωρίζει τα ενδιάμεσα μεταξύ της Φύσης και του πνευματικού πεδίου. Φαντασία και Διαλογισμός δημιουργούν πλούσιες εμβληματικές εικόνες, όπως αυτές της Αλχημείας, της Θεοσοφίας και της Κοσμολογίας.

4. The experience of Transmutation, δηλαδή η εμπειρία της Μεταστοιχείωσης:  Αλλαγή της ύπαρξης, ή η αλχημική αλλαγή της κατάστασης. Αλλαγή της ύπαρξης ως αποτέλεσμα της φωτισμένης Γνώσης (gnosis) βιωμένης μέσα από την ενεργή φαντασία και τον  αδιάρρηκτο δεσμό μεταξύ Μικρόκοσμου και Μακρόκοσμου. Στη Γνώση, η μεταστοιχείωση αντανακλά μια εσωτερική μεταμόρφωση που ονομάζουμε και  «δεύτερη γέννηση».

 Τα δυο «μη εγγενή» χαρακτηριστικά:

1. The practice of Concordance, ήτοι η Συνταύτιση Παραδόσεων: Από τον 15ο αιώνα και μετά, υπήρξε μια πνευματική τάση να δημιουργούνται δεσμοί μεταξύ των διαφόρων εσωτερικών παραδόσεων έχοντας την πεποίθηση την ύπαρξης μιας αδιάσπαστης αλυσίδας Γνώσης. Ο Goodrick-Clarke τονίζει τον ενθουσιασμό των εσωτεριστών της Αναγέννησης  να ανακαλύψουν ομοιότητες και αναλογίες μεταξύ Νεοπλατωνισμού, Ερμητισμού και Καμπάλα. Επικρατεί η αντίληψη ότι οι παραδόσεις ξεπήδησαν από μια και μόνο θεϊκή πηγή, μια πρώτη Αιώνια Φιλοσοφία. Αργότερα η Θεοσοφία επαναλαμβάνει το ίδιο σχέδιο της εξεύρεσης συνδέσεων μεταξύ παραδόσεων.

2. Transmission, ήτοι Μετάδοση: Η επικέντρωση στην ιδέα ότι η εσωτερική γνώση μπορεί να περάσει μόνο από Διδάσκαλο σε Μαθητή μέσα από ένα καθιερωμένο μυητικό μονοπάτι.

Όποια Παράδοση λοιπόν έχει τουλάχιστον τα πρώτα τέσσερα χαρακτηριστικά ανήκει κατά την ακαδημαϊκή έρευνα σε αυτό που ονομάζουμε Δυτικό Εσωτερισμό.

Μία άλλη οπτική δίνει η Σάσσα Μεταλληνού-Τσέιτοου (Sasha Chaitow), ακαδημαϊκός ερευνητής του εσωτερισμού όπου τα γραφόμενα και οι ισχυρισμοί της δε μπορεί παρά να  θεωρηθούν ως αξιόπιστες πηγές, κατάλληλες για το «μέτρημα». Η ως άνω λοιπόν ερευνητής, δίνει μία διαφορετική διατύπωση στα έξι κριτήρια του Faivre και σύμφωνα με τα όσα γράφει σε μία δημοσίευση εισαγωγική προς τον εσωτερισμό:

«Ο ακαδημαϊκός κλάδος του Δυτικού Εσωτερισμού συμπεριλαμβάνει θεματικές ενότητες όπως η αλχημεία, η αστρολογία, ο Γνωστικισμός, ο Ερμητισμός, η Καμπαλά, η μαγεία, ο μυστικισμός, τα νέα θρησκευτικά ή φιλοσοφικά κινήματα και κοινωνικά φαινόμενα που συνδέονται με αυτά, όπως τα αποκρυφιστικά ρεύματα του 19ου και 20ου αιώνα, οι εσωτερικές σχολές και αδελφότητες, το κίνημα Νέας Εποχής, η αλλιώς, NewAge, στοιχεία της παραψυχολογίας, εναλλακτικής επιστήμης».

«Οποιοδήποτε θέμα παρουσιάζει τουλάχιστον τα τέσσερα από τα έξι στοιχεία της τυπολογίας του Faivre, αυτόματα θεωρείται πως ανήκει στον κορμό του Δυτικού Εσωτερισμού». Τα έξι αυτά στοιχεία είναι:

1.    Να περιέχει αρχαία γνώση.

2.    Να περιέχει μυστική γνώση.

3.    Να βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε σύμβολα, αντίστοιχες (μάλλον αντιστοιχίες εννοεί), και μεσολαβητές (έμψυχους και μη – από αγγέλους μέχρι εξωγήινους).

4.    Να αναγνωρίζει τη φύση ως συνειδητή οντότητα μέσω της οποίας μπορεί να επιτευχθεί η μεταστοιχείωση ή εξέλιξη του ατόμου.

5.    Να θεωρείται ότι όλη η ανθρώπινη γνώση ανάγεται στην προκατακλυσμιαία εποχή.

6.    Να θεωρείται πως μέσω αυτών των ερευνών μπορούν να αποκαλυφθούν οι απαντήσεις στα μεγάλα εσχατολογικά και υπαρξιακά ερωτήματα της ανθρωπότητας.

9

Η προσωπική μας τοποθέτηση

Εξετάζοντας τους επικρατούντες ορισμούς για τον Τεκτονισμό και αναλύοντας τους γραμματικά, ιστορικά και τελολογικά διαπιστώνουμε ότι κανένας από αυτούς δε μιλά για μυστικιστικό ή μυστηριακό σύστημα. Ακόμα κι αν οι παραπάνω έννοιες απαντώνται σε κάποια πολύ πρώιμα κείμενα θα πρέπει να εκλαμβάνονται σύμφωνα με τη νοηματοδότηση που είχαν εκείνη την εποχή.

Ο Ελευθεροτεκτονισμός διακρίθηκε μοναδικά ως σύστημα εξωθρησκευτικής ηθικής. Διακρίθηκε γιατί είπε για πρώτη φορά στο σύγχρονο κόσμο ότι οι ηθικές αξίες μπορούν να παραχθούν και να καλλιεργηθούν από τον άνθρωπο διά του ορθού λόγου και ότι δεν έχουν ανάγκη το Επέκεινα, το οποίο τιμά σεβόμενος την πίστη των ανθρώπων και των κοινωνιών. Ακόμα όμως και υπό αυτή τη θεώρηση, οι καταστάσεις έχουν εξελιχθεί με το πέρασμα του χρόνου. Οι προϋποθέσεις που τίθενται προκειμένου να γίνει δεκτός κάποιος ως Τέκτονας ήτοι η πίστη προς το Θεό και την αθανασία της ψυχής διατηρούν μάλλον συμβολική σημασία καθώς καταδεικνύουν τη δυνατότητα του δοκίμου να δεχτεί και να κατανοήσει το συμβολισμό και την αλληγορία. Η Γαλλική σχολή από το 1887 έχει πάψει να θέτει ως προϋπόθεση ακόμα και αυτή την πίστη στο Θεό δημιουργώντας τον λεγόμενο «αθεϊστικό Τεκτονισμό» ο οποίος έρχεται βεβαίως σε πλήρη αντίθεση με τον «Χριστιανικό Τεκτονισμό» της Σκανδιναβικής σχολής.

Οι θεματικές ενότητες του εσωτερισμού όπως περιγράφονται στην προηγούμενη παράγραφο δεν παρουσιάζουν κάποια σύγκλιση με τις αρχές του Τεκτονισμού, μολονότι επικαλούνται όπως και αυτός αρχαία ή και μυστική γνώση και σύμβολα. Η Τέχνη των λιθοξόων όπως και οι επτά Ελευθέριες Τέχνες και Επιστήμες είναι απτές οντότητες χωρίς καμία μεταφυσική χροιά αλλά με τεράστια και σαφή επιρροή στην ανθρώπινη κοινωνική και πνευματική εξέλιξη, οι οποίες εκτός των άλλων προσφέρονται και για εξαγωγή ηθικών συμπερασμάτων που διαμορφώνουν τις κοινωνικές εξελίξεις. Αντίθετα, οι θεματικές ενότητες του εσωτερισμού «η αλχημεία, η αστρολογία, ο Γνωστικισμός, ο Ερμητισμός, η μαγεία, ο μυστικισμός κ.λπ.» έχουν έντονο το μεταφυσικό στοιχείο χωρίς το οποίο δεν είναι δυνατόν να εννοηθεί η οποιαδήποτε μορφή τους. Καμία έννοια όμως του Μεταφυσικού (σύμφωνα τουλάχιστο με τα όσα στοιχεία καταφέραμε να συλλέξουμε έως σήμερα) δεν υπεισέρχεται σε οποιαδήποτε αρχέγονη μορφή του Συμβολικού Τεκτονισμού – κάθε άλλο μάλιστα, έχει τεχνηέντως κρατηθεί απ’ έξω και εάν θέλετε, είναι αυτό που τον έκανε να ξεχωρίσει και να παραμείνει ξεχωριστός στο διάβα των αιώνων.

Να το δούμε και από την πλευρά του εσωτερισμού: Αναζητώντας τα τέσσερα «εγγενή» χαρακτηριστικά του εσωτερισμού κατά τον Antoine Faivre όπως αυτά έχουν ήδη αναφερθεί, διαπιστώνουμε τα παρακάτω:

Αντιστοιχίες: Είναι γεγονός ότι στο Συμβολικό Τεκτονισμό έχουμε ακούσει τουλάχιστο μία φορά περί αντιστοιχίας, όπου η Στοά παρομοιάζεται με ένα ανθρώπινο σώμα, ο ΣΔ αντιστοιχεί στο κεφάλι και οι δύο Κύριοι Αξιωματικοί στα πόδια και την καρδιά. Καμία αναφορά για τους «επτά πλανήτες και τα επτά μέταλλα», τα φυτά και τα μέρη του ανθρώπινου σώματος.

Ζωντανή Φύση: Η αναφορά και μόνο στη «Θεία ψυχή» χαράσσει διαχωριστική γραμμή με τον Τεκτονισμό

Φαντασία και μεσολαβήσεις: Αναφορές σε «μεσόκοσμο», «ενεργή φαντασία», «οράματα» και λοιπά, ξένα προς το Συμβολικό Τεκτονισμό.

Μεταστοιχείωση: Τακτική Αλχημιστική (ειδέ παράρτημα περί Αλχημιστών). Τακτική του Τεκτονισμού είναι η λάξευση του λίθου, διεργασία όλως φυσική και ουδαμώς (αλ)χημική. Παρόλα αυτά, στο παράρτημα της παρούσης γίνεται μία εκτενέστερη αναφορά στην Αλχημία ακριβώς λόγω της ιδιαίτερης σημασίας της (πάντα βέβαια με τα όσα καταφέραμε να ανακαλύψουμε).

Τα δε «μη εγγενή»:

Συνταύτιση παραδόσεων: Η γνώση προέρχεται από «Θεϊκή πηγή»… Μα ο Τεκτονισμός δε δέχεται «Θεϊκές πηγές» και αφήνει το αντικείμενο αυτό στους ειδικούς.

Μετάδοση: Κάθε λέξη του ορισμού είναι και μία παραβίαση των αρχών του Συμβολικού Τεκτονισμού. Ο Τέκτονας γίνεται δάσκαλος του εαυτού του, χωρίς κανένα περιορισμό στην αναζήτηση, έρευνα, διερεύνηση της αλήθειας. Μπορεί να ψάξει γι αυτήν ακόμα και στον εσωτερισμό, αποκρυφισμό, μυστικισμό όπως και στη θρησκεία αυτό όμως ουδόλως καθιστά τα παραπάνω σχετικά με τον Τεκτονισμό.

Μάλλον λοιπόν ούτε ο ίδιος ο καθηγητής Faivre θα δεχόταν να συμπεριλάβει τον Τεκτονισμό στον κορμό του εσωτερισμού.

Να το δούμε και από την οπτική γωνία της Chaitow και σύμφωνα με τη δική της διατύπωση για τα χαρακτηριστικά:

Θα μπορούσε ίσως να ισχυριστεί κάποιος ότι ο Τεκτονισμός διαθέτει τα τέσσερα από τα έξι αυτά χαρακτηριστικά και ως εκ τούτου ότι ανήκει στον κορμό του Δυτικού εσωτερισμού.  Η δική μας θεώρηση είναι διαφορετική. Ο Τεκτονισμός διαθέτει μεν αρχαία γνώση η οποία σε ένα μεγάλο μέρος της είναι μυστική, τουλάχιστο όση από αυτή «δεν τη σηκώνει το χαρτί». Ο Τεκτονισμός βασίζεται βέβαια στα Σύμβολα, αλλά οι «αντιστοιχίες» και οι «μεσολαβητές», δεν έχουν καμία θέση στην ύπαρξη του καθώς ανήκουν ξεκάθαρα στο Μεταφυσικό. Αναγνωρίζει τη φύση ως συνειδητή οντότητα η οποία μπορεί να είναι το μέσον για την εξέλιξη του ατόμου, πλην όμως η προσέγγιση του είναι ορθολογική και πνευματική και ουδόλως σχετίζεται με τη μεταφυσική-θρησκειολογική προσέγγιση του εσωτερισμού. Αναφορικά με τα περί «προκατακλυσμιαίας εποχής» είναι αλήθεια ότι βρήκα κάποιες αναφορές οι οποίες όμως δεν εμπίπτουν στο αντικείμενο του Συμβολικού Τεκτονισμού αλλά σε αυτό των σωμάτων της «Βασιλικής Αψίδας» και των «Ναυτίλων» και για το λόγο αυτό δεν επεδίωξα την οποιαδήποτε εμβάθυνση. Το έκτο χαρακτηριστικό αφορά σε «εσχατολογικά και υπαρξιακά ερωτήματα» επομένως ανήκει και αυτό στο μεταφυσικό. Συνεπώς, ούτε και με αυτή τη διατύπωση των χαρακτηριστικών κατάφερα να βρω σημείο επαφής…

Αδελφοί μου, ο Τεκτονισμός πολεμήθηκε και πολεμείται έως σήμερα επειδή πρώτος αυτός αντιστάθηκε στο «Δόγμα» και την «Αυθεντία» στοιχεία τα οποία δημιουργήθηκαν ακριβώς για να καλύψουν τα αβυσσαλέα κενά της Μεταφυσικής. Πολύ νωρίς συνειδητοποίησε  ότι τα παραπάνω δημιούργησαν αυθαίρετες κοινωνικοπολιτικές αξίες και πρακτικές οι οποίες είχαν τραγικές συνέπειες στον περιορισμό της ελευθερίας του ανθρώπου. Αυτοί που τα μεταχειρίστηκαν εκμεταλλεύτηκαν τον καθ’ όλα φυσιολογικό φόβο που αισθάνεται ο οποιοσδήποτε απέναντι στο άγνωστο και δημιούργησαν παντελώς αυθαίρετα ιδεολογήματα τα οποία είχαν δεσμευτική αξία και δεν αμφισβητούντο (Θεϊκός νόμος). Τα ιδεολογήματα αυτά με τη σειρά τους δημιούργησαν εθισμό στον άνθρωπο ο οποίος έμαθε να αποδέχεται τα εξωλογικά στοιχεία και ως μετεξέλιξη αυτού, έμαθε να αποδέχεται ηθικές και πολιτικές αξίες τις οποίες δεν τολμούσε να αμφισβητήσει όντας πεπεισμένος ότι προέρχονται από αλάθητη πηγή. Αυτό ήταν ο σκοταδισμός και αυτό διόρθωσε ο διαφωτισμός με σημαντικότατη και αυταπόδεικτη συμβολή από τον Τεκτονισμό: Το ρεύμα που εν μέσω σκοταδισμού τόλμησε να μιλήσει για την ελευθερία του ανθρώπου και εάν θέλετε την απελευθέρωση του από τον παραπάνω εθισμό. Δε θα ήταν δυνατόν λοιπόν ένα τέτοιο ρεύμα να προέρχεται από άλλα τα οποία βάσισαν την ύπαρξη τους σ’ αυτά που ο Τεκτονισμός άφησε απ’ έξω.

Τελευταίο αλλά όχι ήσσονος σημασίας (η τελολογική εξέταση): Ο Τεκτονισμός δε θα είχε καν λόγο ύπαρξης εάν περιοριζόταν στη φιλοσοφική αναζήτηση, την εκτέλεση των τυπικών και τη συμμετοχή στις εργασίες. Το Τεκτονικό έργο είναι χειροπιαστό, ουσιαστικό και με άμεσο κοινωνικό αντίκτυπο. Ο Τέκτονας οικοδομεί αδιαλείπτως. Η βασική Τεκτονική αρετή, η αγάπη (αστόχευτη και διαχεόμενη προς κάθε κατεύθυνση) γίνεται πράξη μέσω της αγαθοεργίας. Η πνευματική ανωτερότητα του λαξευμένου λίθου μετουσιώνεται σε κοινωνικό έργο, τουλάχιστο αυτό έχουν διδάξει  οι επιφανείς Τέκτονες του παρελθόντος οι οποίοι είχαν τεράστια και ουσιαστικότατη συμβολή στην κοινωνική πρόοδο, στη βελτίωση της παιδείας και τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου του κόσμου με πράξεις και έργα. Το δε έργο τους είναι ορατό και η ύπαρξη του μας αποτρέπει από το να το λησμονήσουμε ή από το να επικαλεστούμε την οποιανδήποτε δικαιολογία για να μην το συνεχίσουμε. Όλα αυτά απαντώνται στον Τεκτονισμό και αποτελούν την ίδια τη φύση του και εάν θέλετε και το σκοπό του, δεν απαντώνται όμως εξ’ όσων γνωρίζουμε σε οποιαδήποτε μυστικιστικά, εσωτεριστικά ή μυστηριακά ρεύματα. Η διαφορά αυτή είναι ουσιωδέστατη και (φρονώ) αρκετά ισχυρή ώστε να μην επιτρέπει καμία απολύτως σύγχυση.

10

Το συμπέρασμα

Η μελέτη όλων των παραπάνω, το «μέτρημα» όπως προείπαμε ουδόλως μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο Τεκτονισμός σχετίζεται ως έννοια και ως φύση με τον εσωτερισμό ή τον μυστικισμό, ή ότι προέρχεται από αυτούς. Αντίθετα, το πλέον πιθανό σενάριο είναι ότι κάποιοι Τέκτονες οι οποίοι ήταν και οι «οπαδοί της αποκρυφιστικής και της μυστηριακής τεκτονικής φιλοσοφικής σχολής» (την οποία σχολή μάλλον δημιούργησαν οι ίδιοι), εισήγαγαν στον Τεκτονισμό ιδέες, πρακτικές, συνήθειες ίσως και τελετουργικά του εσωτερισμού ή όπως ρητώς αναφέρεται σε ένα κείμενο του Αδ. Λ.Λ. «…βρήκαν καταφύγιο εντός των στοών και σταδιακά εισήγαγαν τον συμβολισμό τους» και μάλιστα (θα σημείωνα εγώ) με τάσεις επικράτησης.

Στο σημείο αυτό Αδελφοί μου θα σιγήσω. Ακροτελεύτιος λόγος τρία αποσπάσματα από την απάντηση της Μεγάλης Ανατολής και του Υ.Σ. του 33^ου στην περί Τεκτονισμού ανακοίνωση της Ιεράς Συνόδου της εκκλησίας της Ελλάδος το 1933. Ίσως η καλύτερη επίρρωση των θέσεων μας, καθώς οριοθετεί πλήρως τη φύση και το σκοπό του Τεκτονισμού αποκλείοντας ρητώς κάθε άμεση σχέση με το Επέκεινα καθώς και με οτιδήποτε το μεταφυσικό, μυστηριακό και μυστικιστικό όπως και με το Δόγμα.

Παραπομπές:

1.  Ιορδάνης Πουλκούρας: (Πέραν των πολλών προσωπικών συζητήσεων για τις οποίες αισθάνομαι ιδιαίτερα ευγνώμων, κυρίως για την ανοχή, την υπομονή και την προθυμία του…) «Δυτικός Εσωτερισμός; Τι είναι αυτό παιδάκι μου;» 

2.  Leandros Blogspopt:  Συμβολή στην εσωτερική μυσταγωγία της Ερμητικής παράδοσης

3.  Sasha Chaitow: Εισαγωγή στο Δυτικό Εσωτερισμό.

4.  Αλίκη Μπεϊλή: Η φύση του εσωτερισμού:

5.  Δημοσθένης Δημόπουλος: Ο Σ.Δ. ΔημήτριοςΣαρατσής.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

Ι

Η ΥΙΟΘΕΤΗΣΗ ΘΕΣΕΩΝ ΤΩΝ ΑΛΧΗΜΙΣΤΩΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΚΩΤΙΚΟ ΤΕΚΤΟΝΙΣΜΟ

Αξίζει να γίνει ιδιαίτερη μνεία στην παρουσία του στοιχείου του Αλχημισμού σε ορισμένες πρακτικές του Σκωτικού Τεκτονισμού: Η ρήση τους “Aurum nostrum non est aurum vulgi” που μεταφράζεται ως «ο δικός μας Χρυσός δεν είναι ο κοινός χρυσός» υποδηλώνει μάλλον ξεκάθαρα ότι ο δικός τους Χρυσός ήταν η εξωτερική και η εσωτερική τελειότητα και η τελειοποίηση του ανθρώπου… Σε πλήρη συμφωνία με τη «λάξευση του λίθου» μόνο που η μία μεθοδολογία εφαρμοζόταν από Αλχημιστές και η άλλη από Λιθοξόους ∙ έκαστος στην Τέχνη του, εξηγεί όμως ικανοποιητικά το λόγο για τον οποίο ο Σκωτικός Τεκτονισμός υιοθέτησε τόσο απροκατάληπτα και με τόσο μεγάλη επιτυχία σύμβολα και πρακτικές των Αλχημιστών: στην ουσία δεν πρόκειται για υιοθέτηση, πολύ δε περισσότερο για διαδοχή, αλλά για παράλληλο δρόμο που οδηγεί στον ίδιο προορισμό.

Δεν ήταν όμως μόνο ο γαλλοπρεπής Σκωτικός Τύπος. Δύο χαρακτηριστικές μορφές της Αγγλοσαξονικής σχολής του Τεκτονισμού, ο James Anderson και ο Jean Theophilus Desaguliers ήταν ταγμένοι στην υπηρεσία της επιστήμης και υπήρξαν βοηθοί του Isaac Newton στην Royal Society (Ακαδημία Επιστημών της Βρετανίας). Έχει κυκλοφορήσει έντονα η φήμη ότι ο Newton εκτός από επιστήμων μαθηματικός και φυσικός ήταν και αλχημιστής… Ας έχουμε υπόψη ότι τα περισσότερα από 130 “αλχημιστικά” κείμενα του που έχουν βρεθεί δεν είναι παρά η έκφραση του θρησκευτικού στοιχείου το οποίο υπήρχε πολύ έντονο μέσα του και όχι η οποιαδήποτε αναφορά στη μαγεία, το μεταφυσικό και το μυστικιστικό (Dobbs 1991).

ΙΙ

ΟΙ ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΟΥ

Ο Τεκτονισμός εξ’ αρχής έδωσε πλήρη ελευθερία στα μέλη του να ασχοληθούν με κάθε τομέα που ικανοποιούσε την προσωπική τους φιλομάθεια και δεν απέκλεισε από τις τάξεις του τους θιασώτες της μεταφυσικής. Η ίδια όμως αυτή η ελευθερία την οποία τόσο πολύ σεβάστηκε ο Τεκτονισμός, έμελλε να είναι η Κερκόπορτα από την οποία εισήλθαν εντός του στοιχεία αντίθετα με τη φύση του. Τα στοιχεία αυτά έγιναν όπλα στα χέρια των πολέμιων του, ιδίως της πολιτικής και της θρησκευτικής εξουσίας.  Οι αναφορές στο μεταφυσικό και στο Επέκεινα έδωσαν αφορμή στους παραπάνω να δώσουν θρησκευτική-αιρετική μορφή στο πλέον εξωθρησκευτικό ρεύμα και να περάσουν τη θεώρηση αυτή στην ήδη εθισμένη κοινωνία η οποία την αποδέχεται έως σήμερα ως προερχόμενη από αλάθητη πηγή. Η διεξαγωγή των Τεκτονικών εργασιών ενδύθηκε από τους παραπάνω με ένα μυστηριακό πέπλο το οποίο, παρότι παντελώς ξένο ως προς κάθε Τεκτονική πρακτική, πέρασε στη συνείδηση του κόσμου ως η απόδειξη του αιρετικού-αντιθρησκευτικού χαρακτήρα του.